Als Beethovenvereniging willen we graag een plaats zijn waar mensen terecht kunnen met vragen over Beethoven. Een aantal voorbeelden van vragen die ons gesteld zijn zijn hier gegeven. Mocht u met een vraag zitten over Beethoven dan zullen we die graag ontvangen en proberen te beantwoorden. U kunt met uw vragen per e-mail terecht bij info(a)beethovenvereniging.nl . Wij zullen dan proberen uw vraag zo snel en zorgvuldig mogelijk te beantwoorden.
Vraag
Waarom wordt Beethovens oeuvre onderverdeeld in 'opus' en 'WoO'? Wat betekent die afkorting eigenlijk?
Antwoord
Beethoven heeft tijdens zijn leven alleen die composities zelf genummerd die hij belangrijk genoeg vond. Dat is de opuslijst. Hij was een uiterst kritisch mens en publiceerde veel werk dat hij kennelijk niet hoog genoeg inschatte om het een plaats op die lijst te gunnen. Na zijn dood hebben twee onderzoekers, Kinsky en Halm, al dat ongenummerde werk verzameld en alsnog op een lijst gezet: de lijst 'Werke ohne Opuszahl'. Toch was ook deze lijst niet compleet en sindsdien is er nog menige hernieuwde poging ondernomen, o.a. door Hess en Biamonti. Deze pogingen echter waren minder succesvol, zodat men gewoonlijk achter een Beethovencompositie hetzij een opusnummer, hetzij een WoO-nummer aantreft. Een kleine waarschuwing is op z'n plaats: met name van de WoO-lijst zijn de nummers niet of nauwelijks in overeenstemming met de chronologie. Men veronderstelle dus vooral niet dat een hoog nummer aangeeft dat het een compositie uit later jaren betreft en een laag nummer dat het een compositie van de jongeman betreft!
Klik hier om terug te gaan naar de vragen
Vraag
In de biografie van Beethoven op uw site wordt het volgende gezegd: "Begin twintigste eeuw echter kwam er van de kant van diverse jonge componisten verzet tegen Beethovens onaantastbaarheid." Ik kan deze opmerking niet helemaal plaatsen. Waar verwijst u naar?
Antwoord
Na Beethovens dood, maar eigenlijk begon het al tijdens zijn leven, werd Beethoven steeds meer beschouwd als de onaantastbare halfgod van de klassieke muziek. Niemand kon in zijn schaduw staan. Mede door zijn doofheid kreeg zijn persoon de mythische status van een wereldverzakende, dove, slechts voor zijn muziek en de mensheid levende, onaantastbare wereldverbeteraar. Beethovens onbetrouwbare biograaf Anton Schindler, maar ook de componisten Liszt, Wagner en Mahler en diverse 19e eeuwse auteurs hebben tot deze verering bijgedragen. Vanaf Claude Debusy kwam er echter weerstand tegen de onaantastbare positie van Beethoven, die inmiddels meer een literair - dan een muzikaal figuur geworden was. Beethoven is dan uiteindelijk ook flink van zijn voetstuk gevallen. Echter muzikaal bleef hij kaarsrecht overeind en bleef en is hij nog steeds een van de aller grootste componisten die de westerse wereld ooit heeft voortgebracht.
Klik hier om terug te gaan naar de vragen
Vraag
Für Elise vind ik zo’n mooi stukje. Weet u er iets meer voor. Voor wie heeft Beethoven het gecomponeerd?
Antwoord
Beethoven heeft deze Bagatelle (niemendalletje) WoO 59, vermoedelijk gecomponeerd voor Thérèse Malfatti, een jonge vrouw, de nicht van zijn arts, op wie hij verliefd was. In ieder geval heeft Thérèse de autograaf in haar bezit gehad. De datum luidt 23 april, maar het jaar is onzeker, men houdt het echter op 1810. Eigenlijk zou Für Elise dus Für Thérèse moeten heten. Algemeen wordt aangenomen dat dit correct is en dat de naam, door Beethovens vreselijke handschrift, verkeerd is vertaald.
Klik hier om terug te gaan naar de vragen
Vraag
Ik ben op zoek naar een klassiek muziek stuk waarin de veldslag van Napoleon wordt gespeeld. Is dit een muziekstuk van Beethoven?
Antwoord
Beethoven heeft inderdaad een muziekstuk gecomponeerd dat verhaalt over een veldslag van Napoleon. In 1813 schreef hij "Wellingtons Sieg oder die Schlacht bei Vittoria, opus 91". Wellingtons Sieg is een muziekstuk vol met verwijzingen naar het slagveld. Zo zijn in het eerste deel "Rule Brittania" en een Franse mars te horen. (Die Franse mars herkennen wij eerder als "For he's a jolly good fellow"). Tromgeroffel symboliseert de troepen die ten strijde trekken. Ook wordt er door middel van geluidseffecten kanonnen nagebootst en ratelen de musketten. Aan het einde, als de Engelsen de slag gewonnen hebben, weerklinkt hun volkslied: God save the King.Opvallend is dat dit muziekstuk oorspronkelijk is geschreven voor het Orchestrion (een mechanisch orkest) van Johannes Nepomuk Maelzel, de uitvinder van de metronoom. Later heeft Beethoven een orkestversie geschreven die bij een benefietconcert op 8 december 1813 veel succes oogste bij het publiek.
Klik hier om terug te gaan naar de vragen
Vraag
Ik ben nog steeds op zoek naar het antwoord op de vraag:"Was Beethoven vrijmetselaar?". Zijn hierover studies gedaan en waar kan ik ze eventueel vinden?
Antwoord
Vrijmetselarij is iets dat in de tijd van Beethoven erg speelde. Door violist Karl Holz werd zelfs beweerd dat “Beethoven war Freimaurer, aber in späteren Jahren nicht in Tätigkeit” (Beethoven was een vrijmetselaar, maar niet een actieve in zijn latere jaren). Deze uitspraak kan echter niet worden geverifieerd: op geen enkele lijst van leden van Vrijmetselaarsloges of groepen Illuminati wordt de naam van Beethoven teruggevonden. Wat wel zeker is, is dat Beethoven direct in aanraking is gekomen met vrijmetselaars.
Vanaf 1779 is Beethoven bijvoorbeeld leerling van Christian Gottlob Neefe in Bonn. Deze man was actief lid van de Illuminati, een radicale groep vrijmetselaars. Deze groep gaf in zijn hoogtijdagen gedurende korte tijd in 1784 zelfs wekelijkse nieuwsbrieven uit, de “Beiträge zur Ausbreitung nützlicher Kenntnisse” ofwel de bijdragen om de zinvolle kennis uit te breiden. Neefe was een van de vaste schrijvers hiervan. Ook andere vrienden en kennissen van Beethoven waren lid van de Illuminati. Beethoven zelf was toen echter pas 14 jaar, en dus geen lid van dit genootschap. Keizer Joseph de tweede zag die sterk groeiende genootschappen in 1785 als een bedreiging, en legde ze sterk aan banden en plaatste ze onder staatstoezicht. Omdat de Illuminati in Bonn bang waren voor een verbod op hun genootschap, besloten ze het heft maar in eigen hand te nemen en zichzelf op te heffen. Een aantal van de leden richtte daarna wel het “Lesengesellschaft” (de leesvereniging) op, maar dat was naar eigen zeggen geen verzwakte voortzetting van de Illuminati, maar een groep mensen die van gedachten konden wisselen en op geen enkele manier politiek in de oppositie wilden gaan. Kortweg komt het erop neer dat voordat Beethoven volwassen werd in Bonn alle vrijmetselaarsloges verdwenen waren. In zijn Weense tijd waren de Loges zelfs officieel totaal verboden.
Toch zijn er wel aanwijzingen dat Beethoven op zijn minst sympathie had voor de vrijmetselarij:
In zijn Heiligenstadter testament in 1802 noemt Beethoven bijvoorbeeld de tempel van de natuur, daarbij mogelijk verwijzend naar de tempel van de natuur waarin Tamino in de vrijmetselaarsopera “de Toverfluit”, van Mozart, de proeven van Water en Vuur ondergaat. Daarnaast wijst zijn nadruk op het woord Tugend, moed, in hetzelfde document die kant uit.
Ook in zijn muziek wordt bij Beethoven regelmatig naar de Toverfluit verwezen: een regelmatig terugkeren van een stijgende lijn van triaden wijst volgens sommigen (ik ben er niet helemaal uit of dat echt zo is) op vrijmetselarij. Dit komt onder ander voor in de eerste delen van pianosonate nummer 4 opus 7, het septet opus 20, Symfonie nummer 3 (“Eroica”), het vijfde pianoconcert (“Keizerconcert”) en het strijkkwartet opus 74 (“Harp”).
Ook schrijft hij in een van zijn schetsboeken bij het strijkkwartet opus 59 nummer 1 (op 26 mei 1806) de geheimzinnige woorden “Een treurwilg of acacia-boom op mijn broeders graf”. Dit kan verklaard worden met het feit dat Beethovens broer Karl een dag eerder met de drie maanden zwangere Johanna Reiss trouwde. Anderen beweren dat het er staat omdat een Acacia een vrijmetselaarssymbool is voor onschuld, rouw, onsterfelijkheid en wederopstanding, terwijl ook broeder in deze context een veelgebruikte term is.
Deze informatie komt uit twee algemene Beethoven-biografieën:
Beethoven, The Music and the Life, van Lewis Lockwood, New York 2003
Beethoven, second revised edition, door Maynard Solomon, New York 1998
De schrijver van dit tweede boek heeft in 2001 ook een essay geschreven over Beethoven en de Vrijmetselarij onder de titel “Beethoven, freemasonry, and the tagebuch of 1812-1818”, te vinden in het boek “Beethoven Forum, Volume 8, pagina’s 101-146.”
Klik hier om terug te gaan naar de vragen
Vraag
Ik heb wel eens gelezen dat Beethoven in Zutphen geboren zou zijn?
Antwoord
Er doen inderdaad verhalen de ronde dat Beethoven niet in Bonn, maar in Zutphen geboren zou zijn. Het verhaal schijnt in ieder geval nog steeds in Zutphen in omloop te zijn. Ludwig van Beethovens naam zou toegevoegd zijn aan de lijst van in Zutphen geboren personen. Hij zou daar geboren zijn in mei 1772. In een andere bron staat vermeld dat de Nederlander Marsdijk in 1837 zeker meende te weten dat Ludwig van Beethoven in Zutphen is geboren en dat het in Bonn in december 1770 geboren kind andere ouders met dezelfde achternaam zou hebben gehad. Maar bewijs is er niet om deze bewering te staven. Wij houden het er maar op dat Beethoven op vermoedelijk de 16e december 1770 in Bonn is geboren. Het is in ieder geval zeker dat hij is gedoopt op 17 december 1770 in de St. Remigiuskirche in Bonn, Duitsland. Dat staat in het doopregister van die stad en de namen van de ouders, de peter en de meter staan er ook in vermeld.
Klik hier om terug te gaan naar de vragen
Vraag
Ik ben overal aan het zoeken naar de uitleg van Opus 80 de Koorfantasie van Beethoven.
Antwoord
De Koorfantasie op 80 is gecomponeerd als afsluiting voor Beethovens roemruchte concert van 22 december 1808. Het concert werd gehouden in het Theater an der Wien in Wenen. Beethoven dirigeerde zelf. Roemrucht, want het duurde maar liefst 4 uur. Van 18.30 t/m 22.30 uur; het vroor dat het kraakte en de zaal was onverwarmd. Er gingen die avond maar liefst 4 Beethoven composities in première: het Vierde Pianoconcert, de Vijfde en de Zesde Symfonie en de Chorphantasie. Verder werd er nog Ah Perfido! gezongen en werden er delen uit Beethovens Mis in C uitgevoerd. Ook deed Beethoven nog een vrije fantasie op de piano die later is gepubliceerd als opus 77. Ondanks dit overvolle programma met al die premières, vond Beethoven echter dat er ook een nieuwe afsluiter gecomponeerd moest worden en dat werd dus de Chorphantasie opus 80. De uitvoering van het geheel was verre van perfect; er was te weinig gerepeteerd. Tijdens de Chorphantasie ging het op een bepaald moment zelfs helemaal mis en moest er opnieuw begonnen worden. Mede daardoor en door de vreselijke koude in de zaal, was de sfeer niet optimaal en het concert was geen onverdeeld succes te noemen. Beethoven heeft het stuk later nog herzien. Het is pas uitgegeven in 1811. Veel deskundigen zagen er een soort oefening in voor de Negende symfonie. Men is er echter steeds meer van overtuigd dat deze redenering niet klopt, aangezien de Negende pas in 1823/24 werd voltooid en in 1824 voor het eerst werd uitgevoerd. De Chorphantasie is een op zichzelf staand, alleraardigst en origineel werk, speciaal gecomponeerd voor dit Benefietconcert. De melodie komt van een Beethoven Lied WoO 118 (Werk ohne Opuszahl) van 1794/95: "Gegenliebe", op tekst van Gottfried August Bürger.Toen het stuk in première ging werden de variaties door Beethoven, die zelf achter de piano zat, geïmproviseerd. Zoals wel vaker, was de partituur nog niet geheel gereed. Beethoven was niet erg tevreden over de vrij pretentieloze tekst, vermoedelijk van Christoph Kuffner en wilde eigenlijk dat zijn uitgever Breitkopf & Härtel dit zou verbeteren, wat er nooit van is gekomen.
Klik hier om terug te gaan naar de vragen
Vraag
Was Beethoven van af zijn geboorte doof?
Antwoord
Nee, zeker niet, want dan had hij nooit kunnen componeren, omdat hij niet had geweten hoe muziek klonk. Beethoven merkte dat hij doof begon te worden toen hij ongeveer 27 jaar oud was. In eerste instantie verzweeg hij het voor iedereen. Een dove pianist en componist, dat kon toch niet!! Hij probeerde mensen te ontwijken en als hij iets niet verstond dacht men dat het kwam omdat hij zo verstrooid was. In 1801 vertelt hij het als eerste aan een van zijn dierbaarste, Bonner vrienden, de arts Franz Wegeler. Twee dagen later gaat er ook een lange brief naar zijn dierbare vriend Karl Amenda.Van zijn dokter moest Beethoven in 1802 de hele zomer naar het platte land om zijn oren rust te geven. Tegen het einde van zijn verblijf in Heiligenstadt, een dorpje buiten Wenen, beseft hij echter dat er niets aan zijn gehoor is veranderd en overweegt hij serieus om een einde aan zijn leven te maken. Gelukkig voor ons echter besluit hij zijn ellende van zich af te schrijven in wat wij later het Heiligenstädter Testament hebben genoemd. Een ontroerend document gericht aan zijn broers, waarin hij zijn door de opkomende doofheid veroorzaakte geestestoestand uiteenzet en o.a. zegt niet de hand aan zichzelf te hebben geslagen omdat hij de plicht in zich voelt om alles wat er nog aan muziek in hem is aan de mensheid te willen schenken. (Op dat moment werd er een held geboren.)
Langzaam maar zeker werd Beethoven steeds dover. Zijn carrière als virtuoos pianist heeft hij op moeten geven. We gaan er vanuit dat hij in 1817 geheel doof was geworden. Vanaf die tijd begon Beethoven de mensen schriftjes aan te bieden waarin zijn hun vraag moesten opschrijven, omdat hij hen niet meer kon verstaan. Deze schriften zijn deels bewaard gebleven en in 11 delen uitgegeven als Beethoven Konverzationshefte. Tot het eind van zijn leven is Beethoven zich blijven verzetten tegen zijn doofheid en heeft hij naar hulpmiddelen gezocht om nog iets te kunnen horen. Een deel er van, in de vorm van gehoortrompetten, zijn in het Beethoven-Haus in Bonn tentoongesteld. Beethovens doofheid heeft echter geen negatieve invloed gehad op zijn componist zijn. De meeste van zijn composities heeft hij gecomponeerd toen hij al doof aan het worden was. De late Pianosonates, de Negende Symfonie, de Missa Solemnis en alle late strijkkwartetten echter, heeft hij gecomponeerd toen hij geheel doof was. Bij de Negende hoef ik geen toelichting te geven. Het is uiteindelijk het Europese volkslied geworden. Met de Missa Solemnis creëert Beethoven een geheel nieuwe manier om religieuze muziek buiten de traditionele liturgische functie te plaatsen en er een werk van de te maken voor de concertzaal. De late strijkkwartetten worden alom beschouwd als een hoogtepunt in de westerse cultuur.
Klik hier om terug te gaan naar de vragen